Zaila da gaur egun aitona-amona bat imajinatzea tabletarik edo smartphonerik gabe edo Interneteko konexiorik gabe, munduan gertatzen ari dena berehala ezagutu gabe, sare sozialen bidez komunikatu eta bere aplikazioak zerbait erreserbatzeko edo bikotekidea aurkitzeko aprobetxatu gabe. Horrelakoa da, orokorrean, Espainiako egungo aitona-amonen belaunaldia. Moda, kirol, kultura eta aisialdiko joerak jarraitzen dituzte. Bizitza luzea dute aurretik eta modu aktibo eta konprometituan gozatu nahi dute. Batez besteko bizi-itxaropena 83,6 urtekoa da, beren aitona-amonen 70ekoarekin alderatuz.

Baina bada zerbait bere horretan jarraitzen duena eta historian zehar aldatu ez dena: etorkizuneko belaunaldiei agintea pasatzen dieten pertsonak dira eta kooperatiba-hazle gisa bokazio argiarekin egiten dutenak. Zer egiten dute zehazki? Ikerketa Soziologikoen Zentroak (CIS) dioenez -eta ordena horretan-, familia emozio-nalki laguntzen dute, elkarrekin mantentzen dute, bertako kideak zaindu, laguntza emozio-nala eskaintzen dute, aholkuak ematen dituzte, gurasoei etxeko lanetan laguntzen diete eta historia transmititzen dute.

 

Mila arrazoi ugalketa-zikloari bizirauteko

Gutxi epaitzen dute, asko ematen dute, oroitzapen ahaztezinak sortzen dituzte, guztientzako baliabideak aurkitzen dituzte eta beti dute esku artean esaerarik egokiena edo esaerarik ezagunena. Alex Haley idazle estatubatuarrak zioen bezala, izar hautsa botatzen dute haurtzaroan. Zientziarentzat, haien figura hain da interesgarria, ezen ez baitu huts egiten zergatik diren horrela edo zergatik jarraitzen duten biologikoki espero zitekeenetik haratago bizitzen. Giza emearen adibidea hartuta, zeinaren iraupena 85 urte baino gehiagokoa baita, zer arrazoi du bere ugalketa-ziklotik hamarkada batzuk gehiago bizirauteko?

CISeko inkestetan biztanleriak emandako erantzunak nahiko argigarriak ez balira bezala, ikerketa zientifiko ezberdinek egiaztatzen dute aiton-amonek bilobei eboluzio-onura ematen dietela. Izan ere, gizarte modernoetan, haiekiko duten konpromisoa gaitasun akademiko, sozial, jokabide eta fisiko hobeak dituzten haurrengan islatzen da.

Amonen kasuan, zerbait gertatzen zaie burmuinean biloba bat lehen aldiz ikusten dutenean. Emory Unibertsitateko zientzialari talde batek efektu neuronal hori miatu du eta argazkia harrigarria da. Enpatia emozionalarekin lotutako eremuak aktibatzen dira. Haurrak irribarre egiten badu, poza sentitzen du. Negar egiten badu, bere mina sentitzen du. Bitxia bada ere, haur helduari dagokionean, aktibatzen den eremua enpatia kognitiboarekin lotutakoa da; beraz, poz edo min hori sentitu baino lehen, zergatik sentitzen diren ulertzen saiatuko dira. Ikerketa honek berak ondorioztatu zuen amona gisa gozatzea ama gisa baino handiagoa dela.

 

Bizitzaren injekzio bat

Zaintza sistema burmuinean grabatuta dago aitona-amonak garenean. Neurozientzia asko dago aitona-amonen garunaren inguruan. Antzinako kulturetan, aitona jakituriaren, esperientziaren eta ezagutzaren klanaren burua zen. Eta inkestak ditugunez, biloben eta aiton-amonen arteko harremana bientzat onuragarria dela dakigu, batez ere osasun mentalari eta baikortasunari dagokionez.

Unicefen txosten baten arabera, adinekoek herritar onak izaten laguntzen dieten zenbait ezaugarri transmititzen dituzte, hala nola enpatia eta komunikazio gaitasunak. Eta beraientzat, bilobak bizitzaren injekzioa dira. Beren aldartea hobetzen dute, bizitzarako arrazoi berriak aurkitzen dituzte eta gaitasun kognitiboak estimulatzen dituzte.

 

Bikiniekin posatzen duten amonak, Demi Moore bezala

Aitonak egin duena izan da eboluzionatzea eta egungo egoerari erantzutea bere baldintza berrien arabera. Aktiboagoak dira, biologikoki zaharragoak, baina jarrera gaztea dute. Milurteko aldaketak inflexio puntu bat markatu zuen. Aitona-amonek taldean indarra hartu zuten eta gizartean, lanean, kasu askotan, eta baita ere estetikaren kontsumitzaile, teknologia berrien erabiltzaile, kirolari, bidaiari edo ekintzaile gisa duten paper aktiboa aldarrikatu zuten. Demi Moore aktorea bezalako amonak, duela gutxi bere bilobarekin bikinian posatu zuena, gure hondartza eta hirietan zehar ikusten dira.

Beraz, emozionalki pertsona berezi bat izaten jarraitzeaz gain, independentzia lortu dute eta beren bizimodua estimuluz beteta dago. Espainiako ekonomiaren zati garrantzitsua dira eta batzuetan ezinbestekoak familia sistemaren barruan. Beren aurrezki eta pentsio planekin, krisi egoeran dauden familia askoren euskarri nagusi bihurtzen dira eta ez dute zalantzarik izaten kontuak egokitzeko, seme-alaben eta biloben beharrei erantzuteko.

Aitonaren figura ere erabakigarria da etxe askoren adiskidetzean eta oso modu aktiboan hartzen dute euren zaintzaile papera. Erdiek baino gehiagok ia egunero zaintzen dituzte bilobak, egunean zazpi ordu inguru. Oro har, aitona-amonek bizi-kalitate ona dute erretirora iristen direnean eta horrek eragina du haien jarreran eta eskaini dezaketen laguntzaren izaeran. Batetik, bilobak adinak berekin ekarri ohi dituen ezaugarri horietaz baliatzen dira, hala nola, pazientzia, samurtasuna eta esperientzia. Bestalde, ardura, gurasoak zirenean baino askoz lasaiagoa da.

 

Ez dute biloba behar erabilgarri sentitzeko

Amaitzeko, Evolution and Human Behavior argitaletxeak argitaratutako ikerketa baten arabera, noizean behin bilobak zaintzen dituzten pertsonak bost urte gehiago bizi dira. Lan honek bizi-itxaropena nabarmen handitzen du osasuntsu eta aktibo izatetik haratago.