JON LASA GALDÓS 

Pasioak denbora eta belaunaldiak gainditzen ditu. Euskadin eta Nafarroan, egia hori aparteko moduan agertzen da, non bizitasun kulturala eta konpromiso soziala adina kontuan hartu gabe loratzen diren. Penintsulako iparraldeko lurralde horiek erakusten digute benetako grina ez dela urteetan neurtzen, baizik eta bihotzaren intentsitatean eta komunitatearen indarrean.

Bizitza-luzera eta bizitasuna

2023an, Euskadik marka historikoak lortu zituen bizi-itxaropenari dagokionez: 81,2 urte gizonentzat eta 86,6 emakumeentzat, Europako batez bestekoa nabarmen gaindituz. Ezohiko bizitza-luzetasun hori ez da kasualitatea, pasioa bere forma guztietan besarkatzen duen bizimoduaren emaitza baizik: gastronomiatik hasi eta tradizio kulturaletaraino, bikaintasunezko osasun-sistema batetik eta gizarte-kohesio inbidiagarri batetik igaroz.

Zahartze aktiboa

Euskadin 65 urtetik gorako biztanleriaren ia % 20 dago, eta erronka demografikoez hitz egin genezake. Hala ere, errealitatea desberdina da: bizitasun kultural eta sozialak bere horretan dirau. Handienak tradizioen zaindari aktiboak dira, artisau-lanbideetako mentoreak eta jaialdi eta ospakizunetako parte-hartzaile sutsuak. Bere esperientzia gazteen energiarekin konbinatzen da, gizarte sare aberats eta anitza sortuz.

Belaunaldien arteko konpromisoa

Nafarroan, nortasunarekiko konpromisoa bizirik mantentzen da emigratzaileak beren sustraiekin lotzen dituzten ekimen berritzaileen bidez. Itzulera-programek, talentu gaztea berreskuratzeaz gain, munduan barreiatuta dauden familia nafarrak lotzen dituzten lotura emozionalak indartzea ere bilatzen dute. Jaioterrirako grina hori aitona-amonetatik bilobetara transmititzen da, belaunaldien arteko zubiak sortuz.

Tradizioa eta modernitatea

Euskadiren eta Nafarroaren funtsa tradizioa eta modernitatea uztartzeko duen gaitasun paregabean datza. Gazteek aitona-amonek hainbat hamarkadatan gorde zuten pasio berarekin ikasten dute euskara. Teknologia-enpresak ehun urtetik gorako artisau-tailerrekin modu harmoniatsuan bizi dira. Sintesi horrek nortasun kultural sendoa sortzen du, eta etengabe berritzen da, sustraiak galdu gabe.

Erkidegoaren indarra

Lurralde horien benetako indarra erkidegoaren kontzeptuan datza. Koadrilek, auzo-elkarteek, kultura- eta kirol-taldeek adin guztiak besarkatzen dituzten sare sozialak sortzen dituzte. Txistua jotzen ikasten duen haur batek maisu zahar batengan aurkitzen du, ez bakarrik teknika, baita historia, emozioa eta pertenentzia-sentimendua ere. Belaunaldien arteko transmisio hori da grina kolektiboa elikatzen duen motorra.

"Tradizioaren eta modernitatearen, gaztetasunaren eta esperientziaren arteko lotura hori da Euskadiren eta Nafarroaren sugarra bizirik mantentzen duen funtsa: adinez, bihotzez eta komunitatez ulertzen ez duen grina".

Euskadi eta Nafarroako pasioa belaunaldiak gainditzen dituzten eguneroko keinuetan agertzen da: bilobari bakailaoaren sekretuak pil pilean erakusten dizkion aitonarengan, sare sozialetan nagusi den intentsitate bereko dantza tradizionalak ikasten dituen gaztearengan, hainbat hamarkadaren ondoren ikuspegi berriak eramanez baina bere lurrarekiko maitasuna bere horretan mantenduz itzultzen den etorkinarengan.

Belaunaldien arteko grina hori ez da nostalgikoa, ezta iraganean ainguratua ere. Indar bizia da, berrikuntza bultzatzen duena, aldaketak identitateari uko egin gabe besarkatzen dituena, etorkizuna oinarri sendoen gainean eraikitzen duena. Tokiko nortasunak sarritan lausotzen diren mundu globalizatu honetan, Euskadik eta Nafarroak benetako pasioak adinik ez duela erakusten dute: belaunaldien arteko elkarrekiko errespetutik, jakinduria partekatutik eta oroimena zein itxaropena ohoratzen duen proiektu kolektibo batekiko konpromiso komunetik elikatzen da.